บทที่4 สื่อการสอน
สื่อการสอน
สื่อการเป็นองค์ประกอบที่สำคัญอย่างหนึ่ง สื่อการสอนเป็นตัวกระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความสนใจช่วยให้ผู้เรียนเรียนรู้ได้ง่ายขึ้น ทำให้มีการรับรู้และการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพผู้เรียนสามารถเรียนได้มากขึ้นแต่เสียเวลาน้อยลงความหมายของสื่อการสอนหมายถึง วัสดุอุปกรณ์หรือวิธีการใดๆ ที่นำมาใช้ประกอบการเรียนการสอนเป็นตัวกลางหรือตัวเชื่อมในการถ่ายทอด ประสบการณ์ไปยังผู้เรียน
คุณค่าของสื่อการสอน
1. คุณค่าวิชาการ
2. คุณค่าด้านจิตวิทยาการเรียนรู
3. คุณค่าด้านเศรษฐกิจการศึกษา
คุณสมบัติของการสื่อสาร
1. สามารถจับยึดประสบการณ์ การกระทำที่ผ่านไปอย่างรวดเร็วไว้ได้อย่างคงทน
2. สามารถจัดแจงให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของการเรียนการสอน
3. สามารถแจกจ่ายและขยายจำนวนของสื่อออกเป็นหลายฉบับ เพื่อเผยแพร่ไปสู่ผู้เรียนจำนวนมากและสามารถใช้ซ้ำๆ กันได้หลายๆ ครั้งตามความต้องการประเภทของการสื่อสารสื่อการสอนครูนำมาใช้ประกอบการเรียนการสอนมีหลากหลายชนิด
การจำแนกประเภทของการสื่อสารสอนเป็นหมวดหมู่จึงทำได้หลายวิธีโดยใช้เกณฑ์ต่างกัน
1. การจำแนกตามคุณสมบัติของสื่อ
1.1 วัสดุ เป็นสื่อเล็กหรือสื่อเบาๆ บางที่เรียกว่า ซอฟแวร์
1.2 อุปกรณ์ เป็นสื่อใหญ่หรือสื่อหนัก บางที่นิยมเรียกว่า ฮาร์ดแวร์
1.3 วิธีการ เทคนิค หรือกิจกรรม ช่วยให้ผู้เรียนมีโอกาสมีส่วนร่วมในการกระบวนการเรียนการสอนมากที่สุด
2. การจำแนกตามแบบของสื่อ
2.1 สิ่งพิมพ์ เป็นสื่อที่บรรลุเนื้อหาในรูปของตัวหนังสือเป็นหลัก
2.2 วัสดุกราฟิก เป็นสื่อที่แสดงเนื้อหาข้อความและรูปภาพ
2.3 วัสดุและเครื่องฉาย เป็นสื่อที่บรรจุเนื้อหาและข้อความและรูปภาพลงในวัสดุฉายแล้วนำเสนอโดยผ่านเครื่องฉายต่างๆ
2.4 วัสดุถ่ายทอดเสียง เป็นสื่อที่นำเสนอเนื้อหาด้วยเสียง
3. การจำแนกตามประสบการณ์หลักการเลือกและใช้สื่อการสอน
1.การเลือก
1.1 การเลือกใช้สื่อตามวัตถุประสงค์ของการเรียนรู้
1.2 การเลือกใช้สื่อตามระดับคุณค่าของสื่อ
1.3 การเลือกใช้สื่อตามขนาดของกลุ่มผู้เรียน
2. การเตรียม
2.1 การเตรียมครู ได้แก่ ศึกษาหาความรู้เพิ่มเติม พิจารณาสิ่งที่เป็นปัญหาในการสอนแล้วแก้ไข
2.2 การเตรียมผู้เรียน อธิบายให้ผู้เรียนทราบล่วงหน้าจะมีกิจกรรมอะไร ผู้เรียนควรทราบล่วงหน้า กระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความสนใจ
2.3 การเตรียมชั้นเรียน จัดโต๊ะเก้าอี้ของผู้เรียนให้เพียงพอ ให้ทุกคนสามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจน ให้เป็นระเบียบและเรียงตามลำดับ
3. ขั้นการใช้หรือการแสดง
4. ขั้นติดตามผลข้อดีและข้อจำกัดของสื่อสารการเรียนการสอน
1. สื่อการสอนประเภทที่ไม่ต้องใช้เครื่องฉาย
1.1 สิ่งพิมพ์ต่างๆข้อดี เป็นวิธีการเรียนรู้ที่ดีที่ดีที่สุดสำหรับผู้ที่ความถนัดในการอ่านข้อจำกัด ต้องใช้ต้นทุนสูง
1.2 ของจริงข้อดีคือ แสดงเนื้อหาสาระที่เป็นจริงได้ตามสภาพของสิ่งนั้นข้อจำกัด ลำบากในการจักหา เก็บรักษายาก
1.3 หุ่นจำลองข้อดีคือ สามารถจับต้องและพิจารณารายละเอียดได้ข้อจำกัด ราคาค่อนข้างแพง
1.4 วัสดุกราฟิกข้อดี ช่วยแสดงความสัมพันธ์ของเนื้อหาให้สามารถเปรียบเทียบได้ข้อจำกัด เหมาะกับการใช้กับกลุ่มเล็กๆ
1.5 กระดานชอล์กมีข้อดี คือ ต้นทุนในการผลิตและการใช้ต่ำ พื้นที่มีขนาดใหญ่ข้อจำกัด ไม่สามารถควบคุมชั้นเรียนได้ดี
1.6 กระดานแม่เหล็กมีข้อดีคือ สามารถนำเนื้อหาหรือรูปภาพที่ใช้แล้วกลับมาใช้ได้อีกข้อจำกัด เหมาะกับคนกลุ่มย่อย
2. สื่อการสอนประเภทที่ต้องใช้กับเครื่องฉาย
2.1 แผ่นโปร่งใสข้อดี เตรียมตัวไว้ล่วงหน้าได้ข้อจำกัด ใช้ต้นทุนสูง
2.2 สไลด์ข้อดี เหมาะกับผู้เรียนทั้งกลุ่มเล็กและใหญ่ข้อจำกัด ต้องฉายในห้องมืด
2.3 ฟิล์มสตริมข้อดี สะดวกในการใช้และเก็บข้อจำกัด ไม่สามารถตัดต่อให้เป็นเนื้อหาใหม่ได้
2.4 ภาพยนตร์ วีดิทัศน์ข้อดี แสดงภาพเคลื่อนไหวและเสียงได้เหมือนจริงข้อจำกัด ไม่สามารถหยุดภาพเพื่อตอบข้อสงสัยได้
2.5 โทรทัศน์ วงจรเปิดข้อดี ใช้กับผู้เรียนได้ไม่จำกัดจำนวนข้อจำกัด ต้องใช้ต้นทุนสูงในการจัด
2.6 โทรทัศน์ วงจรปิดข้อดี เหมาะกับผู้เรียนทั้งกลุ่มเล็กและใหญ่ข้อจำกัด รับและถ่ายทอดได้เฉพาะบริเวณที่กำหนด
3. สื่อการสอนประเภทวัสดุอิเล็กทรอนิกส์
3.1 แผ่นซีดี คอมแพ็คดิสก์ข้อดี เหมาะแก่การพกพาข้อจำกัด ไม่สามารถบันทึกทับสียงเดิมได้
3.2 ซีดี-รอมข้อดี ข้อมูลได้ทั้งตัวอักษร ภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหวข้อจำกัด ตองเล่นกับเครื่องคอมพิวเตอร์
3.3 แผ่นซีดี-รอมคอมพิวเตอร์ช่วยสอนข้อดี สามารถโต้ตอบกับผู้เรียนได้ข้อจำกัด แผ่นที่มีรอยไม่สามารถใช้งานได้
3.4 วิทยุกระจายเสียงข้อดี ใช้กับกลุ่มเป้าหมายได้มากข้อจำกัด อุปกรณ์ในการส่งคลื่นมีราคาแพง
3.5 สื่อประสมข้อดี สร้างความสนใจและให้ผลต่ออารมณ์ผู้เรียนข้อจำกัด ต้องการวัสดุในการใช้หลายอย่าง
4. สื่อการสอนประเภทกิจกรรมหรือวิธีการ
4.1 การศึกษานอกสถานที่ข้อดี มีส่วนร่วมได้ด้วนตนเองข้อจำกัด เสียเวลา เสียค่าใช้จ่าย
4.2 การสาธิตข้อดี ลดเวลาในการลองผิดลองถูกข้อจำกัด ใช้ได้เฉพาะกลุ่มเรียนเล็ก
4.3 การจัดนิทรรศการข้อดี เป็นที่รวมสื่อหลายชนิดข้อจำกัด ต้องใช้เวลาในการเตรียมงาน
4.4 การแสดงบทบาทสมมุติข้อดี ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ข้อจำกัด ต้องมีการวางแผนให้รอบคอบบทสรุปสื่อการสอน หมายถึง วัสดุอุปกรณ์หรือวิธีการใดๆ ที่ครูนำมาประกอบการเรียนการสอน เพื่อช่วยให้เกิดการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
สื่อการเป็นองค์ประกอบที่สำคัญอย่างหนึ่ง สื่อการสอนเป็นตัวกระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความสนใจช่วยให้ผู้เรียนเรียนรู้ได้ง่ายขึ้น ทำให้มีการรับรู้และการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพผู้เรียนสามารถเรียนได้มากขึ้นแต่เสียเวลาน้อยลงความหมายของสื่อการสอนหมายถึง วัสดุอุปกรณ์หรือวิธีการใดๆ ที่นำมาใช้ประกอบการเรียนการสอนเป็นตัวกลางหรือตัวเชื่อมในการถ่ายทอด ประสบการณ์ไปยังผู้เรียน
คุณค่าของสื่อการสอน
1. คุณค่าวิชาการ
2. คุณค่าด้านจิตวิทยาการเรียนรู
3. คุณค่าด้านเศรษฐกิจการศึกษา
คุณสมบัติของการสื่อสาร
1. สามารถจับยึดประสบการณ์ การกระทำที่ผ่านไปอย่างรวดเร็วไว้ได้อย่างคงทน
2. สามารถจัดแจงให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของการเรียนการสอน
3. สามารถแจกจ่ายและขยายจำนวนของสื่อออกเป็นหลายฉบับ เพื่อเผยแพร่ไปสู่ผู้เรียนจำนวนมากและสามารถใช้ซ้ำๆ กันได้หลายๆ ครั้งตามความต้องการประเภทของการสื่อสารสื่อการสอนครูนำมาใช้ประกอบการเรียนการสอนมีหลากหลายชนิด
การจำแนกประเภทของการสื่อสารสอนเป็นหมวดหมู่จึงทำได้หลายวิธีโดยใช้เกณฑ์ต่างกัน
1. การจำแนกตามคุณสมบัติของสื่อ
1.1 วัสดุ เป็นสื่อเล็กหรือสื่อเบาๆ บางที่เรียกว่า ซอฟแวร์
1.2 อุปกรณ์ เป็นสื่อใหญ่หรือสื่อหนัก บางที่นิยมเรียกว่า ฮาร์ดแวร์
1.3 วิธีการ เทคนิค หรือกิจกรรม ช่วยให้ผู้เรียนมีโอกาสมีส่วนร่วมในการกระบวนการเรียนการสอนมากที่สุด
2. การจำแนกตามแบบของสื่อ
2.1 สิ่งพิมพ์ เป็นสื่อที่บรรลุเนื้อหาในรูปของตัวหนังสือเป็นหลัก
2.2 วัสดุกราฟิก เป็นสื่อที่แสดงเนื้อหาข้อความและรูปภาพ
2.3 วัสดุและเครื่องฉาย เป็นสื่อที่บรรจุเนื้อหาและข้อความและรูปภาพลงในวัสดุฉายแล้วนำเสนอโดยผ่านเครื่องฉายต่างๆ
2.4 วัสดุถ่ายทอดเสียง เป็นสื่อที่นำเสนอเนื้อหาด้วยเสียง
3. การจำแนกตามประสบการณ์หลักการเลือกและใช้สื่อการสอน
1.การเลือก
1.1 การเลือกใช้สื่อตามวัตถุประสงค์ของการเรียนรู้
1.2 การเลือกใช้สื่อตามระดับคุณค่าของสื่อ
1.3 การเลือกใช้สื่อตามขนาดของกลุ่มผู้เรียน
2. การเตรียม
2.1 การเตรียมครู ได้แก่ ศึกษาหาความรู้เพิ่มเติม พิจารณาสิ่งที่เป็นปัญหาในการสอนแล้วแก้ไข
2.2 การเตรียมผู้เรียน อธิบายให้ผู้เรียนทราบล่วงหน้าจะมีกิจกรรมอะไร ผู้เรียนควรทราบล่วงหน้า กระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความสนใจ
2.3 การเตรียมชั้นเรียน จัดโต๊ะเก้าอี้ของผู้เรียนให้เพียงพอ ให้ทุกคนสามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจน ให้เป็นระเบียบและเรียงตามลำดับ
3. ขั้นการใช้หรือการแสดง
4. ขั้นติดตามผลข้อดีและข้อจำกัดของสื่อสารการเรียนการสอน
1. สื่อการสอนประเภทที่ไม่ต้องใช้เครื่องฉาย
1.1 สิ่งพิมพ์ต่างๆข้อดี เป็นวิธีการเรียนรู้ที่ดีที่ดีที่สุดสำหรับผู้ที่ความถนัดในการอ่านข้อจำกัด ต้องใช้ต้นทุนสูง
1.2 ของจริงข้อดีคือ แสดงเนื้อหาสาระที่เป็นจริงได้ตามสภาพของสิ่งนั้นข้อจำกัด ลำบากในการจักหา เก็บรักษายาก
1.3 หุ่นจำลองข้อดีคือ สามารถจับต้องและพิจารณารายละเอียดได้ข้อจำกัด ราคาค่อนข้างแพง
1.4 วัสดุกราฟิกข้อดี ช่วยแสดงความสัมพันธ์ของเนื้อหาให้สามารถเปรียบเทียบได้ข้อจำกัด เหมาะกับการใช้กับกลุ่มเล็กๆ
1.5 กระดานชอล์กมีข้อดี คือ ต้นทุนในการผลิตและการใช้ต่ำ พื้นที่มีขนาดใหญ่ข้อจำกัด ไม่สามารถควบคุมชั้นเรียนได้ดี
1.6 กระดานแม่เหล็กมีข้อดีคือ สามารถนำเนื้อหาหรือรูปภาพที่ใช้แล้วกลับมาใช้ได้อีกข้อจำกัด เหมาะกับคนกลุ่มย่อย
2. สื่อการสอนประเภทที่ต้องใช้กับเครื่องฉาย
2.1 แผ่นโปร่งใสข้อดี เตรียมตัวไว้ล่วงหน้าได้ข้อจำกัด ใช้ต้นทุนสูง
2.2 สไลด์ข้อดี เหมาะกับผู้เรียนทั้งกลุ่มเล็กและใหญ่ข้อจำกัด ต้องฉายในห้องมืด
2.3 ฟิล์มสตริมข้อดี สะดวกในการใช้และเก็บข้อจำกัด ไม่สามารถตัดต่อให้เป็นเนื้อหาใหม่ได้
2.4 ภาพยนตร์ วีดิทัศน์ข้อดี แสดงภาพเคลื่อนไหวและเสียงได้เหมือนจริงข้อจำกัด ไม่สามารถหยุดภาพเพื่อตอบข้อสงสัยได้
2.5 โทรทัศน์ วงจรเปิดข้อดี ใช้กับผู้เรียนได้ไม่จำกัดจำนวนข้อจำกัด ต้องใช้ต้นทุนสูงในการจัด
2.6 โทรทัศน์ วงจรปิดข้อดี เหมาะกับผู้เรียนทั้งกลุ่มเล็กและใหญ่ข้อจำกัด รับและถ่ายทอดได้เฉพาะบริเวณที่กำหนด
3. สื่อการสอนประเภทวัสดุอิเล็กทรอนิกส์
3.1 แผ่นซีดี คอมแพ็คดิสก์ข้อดี เหมาะแก่การพกพาข้อจำกัด ไม่สามารถบันทึกทับสียงเดิมได้
3.2 ซีดี-รอมข้อดี ข้อมูลได้ทั้งตัวอักษร ภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหวข้อจำกัด ตองเล่นกับเครื่องคอมพิวเตอร์
3.3 แผ่นซีดี-รอมคอมพิวเตอร์ช่วยสอนข้อดี สามารถโต้ตอบกับผู้เรียนได้ข้อจำกัด แผ่นที่มีรอยไม่สามารถใช้งานได้
3.4 วิทยุกระจายเสียงข้อดี ใช้กับกลุ่มเป้าหมายได้มากข้อจำกัด อุปกรณ์ในการส่งคลื่นมีราคาแพง
3.5 สื่อประสมข้อดี สร้างความสนใจและให้ผลต่ออารมณ์ผู้เรียนข้อจำกัด ต้องการวัสดุในการใช้หลายอย่าง
4. สื่อการสอนประเภทกิจกรรมหรือวิธีการ
4.1 การศึกษานอกสถานที่ข้อดี มีส่วนร่วมได้ด้วนตนเองข้อจำกัด เสียเวลา เสียค่าใช้จ่าย
4.2 การสาธิตข้อดี ลดเวลาในการลองผิดลองถูกข้อจำกัด ใช้ได้เฉพาะกลุ่มเรียนเล็ก
4.3 การจัดนิทรรศการข้อดี เป็นที่รวมสื่อหลายชนิดข้อจำกัด ต้องใช้เวลาในการเตรียมงาน
4.4 การแสดงบทบาทสมมุติข้อดี ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ข้อจำกัด ต้องมีการวางแผนให้รอบคอบบทสรุปสื่อการสอน หมายถึง วัสดุอุปกรณ์หรือวิธีการใดๆ ที่ครูนำมาประกอบการเรียนการสอน เพื่อช่วยให้เกิดการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
